26.11.2017.Tomislav Ivanović
Crna Gora - prvobitna domovina zinfandela
Tim istraživača iz Crne Gore i Španije predstavio je u Podgorici epohalne nalaze u vezi sa istorijom vinove loze u Crnoj Gori i na Balkanu
Stručnjaci sa Instituta Julius-Kuhn, Instituta u Monpeljeu, CREA istraživačkog centra za vinogradarstvo i enologiju u Koneljanu, zatim Žoze Vujamoz, koautor knjige Wine Grapes, svojevrsne biblije vinskog sveta. Zaista, vrhunski stručnjaci svetskog renomea u oblasti genetike vinove loze, bioinformatike, genomike. I svi u Podgorici od 20-22. novembra 2017.godine kako bi predstavili najnovija istraživanja u naučnoj disciplini koja je u poslednjih 10 godina napravila revoluciju na vinskoj sceni pružajući nam nove informacije o međusobnim vezama među brojnim sortama vinove loze. Predstavljeno je 28 naučnih radova iz 17 država učesnica.
Crnogorski naučnici su pokazali da i na Balkanu pratimo najnovije svetske trendove u nauci. U sklopu velikog projekta na temu Genetskog diverziteta vinove loze, tim istraživača iz Crne Gore i Španije pod vođstvom Vesne Maraš je obišao vinograde širom zemlje i prikupio više od 500 uzoraka divlje i kultivisane vinove loze iz starih vinograda starosti od 50 do 300 godina.
Studija je pokazala epohalne rezultate za razumevanje sortimenta vinove loze u Crnoj Gori i na Balkanu. Najveće otkriće je razjašnjenje značaja kratošije. Do sada je bilo široko zastupljeno mišljenje u naučnim krugovima da zinfandel (odnosno primitivo u južnoj Italiji) potiče iz Dalmacije. Međutim, dobijeni nalazi ukazuju na izuzetan diverzitet sorte u Crnoj Gori. Pronađeno je 17 različitih biotipova kratošije u svim vinogradarskim regijama. Istraživanje je takođe pokazalo da je kratošija roditelj brojnim crnogorskim sortama vinove loze: vranac, crna tomba, raćeška, crni krstač, crna plavina, žitkovina i brojne sorte koje nemaju svoje ime. Do sada je nauka znala da je tribidrag/kratošija roditelj isključivo hrvatskim sortama vinove loze kao što su plavac mali, grk i crljenak crni.
Ako govorimo o prisustvu kratošije u crnogorskim vinogradima, istraživanje je utvrdilo da u 50% crnogorskih vinograda nalazimo kratošiju (u prošlosti se kratošija sadila najčešće zajedno sa vrancem). Prezentovani nalazi menjaju trenutno poimanje da je poreklo zinfandela isključivo u Hrvatskoj. Statut grada Budve (1423-1431) je najstariji pisani dokument koji sadrži 20 poglavlja posvećenih vinogradarstvu, vinovoj lozi i vinu, što svedoči o značaju vinove loze i proizvodnje vina u svakodnevnom životu stanovnika srednjevekovnog grada Budve. Poglavlje 261 je u celosti posvećeno vinogradima kratošije i to se može smatrati najranijim pominjanjem kratošije/zinfandela u pisanim izvorima.
Stjepan Bulić u svojoj knjizi "Dalmatinska ampelografija" (1949) navodi da se Kratošija takođe zove i Gratošija, Grakošija ili Kratkošija. Ova sorta se može naći u vinogradima u sledećim opštinama: Grbalj, Luštica, Krtole, Kotor, Paštrovići, Prčanj, Tivat i Herceg Novi (sve one se nalaze na teritoriji Crne Gore) "odakle je po svoj prilici došla u Dalmaciju."
Akademik M. Ulićević piše 1966. godine da je kratošija glavna i najstarija crnogorska sorta vinove loze prisutna u svim vinogradima u Crnoj Gori. On je takođe bio prvi naučnik koji je posumnjao da bi kalifornijski zinfandel mogao biti identičan kratošiji.
Istraživanje nedvosmisleno ukazuje da su za genetsku raznovrsnost crnogorskih sorti vinove loze najznačajnije kratošija i razaklija. Ispostavilo se da je od razaklije nastalo 15 sorti vinove loze, dok je od kratošije nastalo 12 sorti vinove loze. Međutim, jedan od nalaza je važan i za sortu vranac. Utvrđeno je da su roditelji vranca kratošija i sorta koja se naziva duljenga (MNE326) čiji uzorak je nađen u ampelografskoj kolekciji. Od značaja je i podatak da su se među uzorkovanim primercima vinove loze koji su korišćeni u istraživanju našla i 3 primerka prokupca sa teritorije Crne Gore.
Teškoće naučnika da dođu do istine o poreklu balkanskih sorti vinove loze najbolje ilustruje primer ružice. Sorta ružica je pronađena u uzorku iz crnogorskih vinograda (Ružica IV i ružica VI). Međutim, istraživanje je pokazalo da crnogorska ružica nije isto što i srpska ružica. Poznato je da u Srbiji sortu kevedinka takođe nazivaju ružica. Međutim, crnogorski i španski naučnici su utvrdili da je ružica u Crnoj Gori u stvari sasvim druga sorta, koja nam je bliže poznata kao crvena slankamenka u Srbiji, odnosno pamid u Bugarskoj.
Erika Maul sa Julius Kühn Instituta, Saveznog instituta za istraživanja u domenu razmnožavanja biljaka Geilweilerhof u Sibeldingenu je predstavila rezultate istraživanja kojim su napokon razrešeni poreklo frankovke i portugizera. Već od ranije se pretpostavljalo da su portugizer i frankovka genetski bliski. Znali smo da je frankovka nastala ukrštanjem neke nepoznate sorte i beline (gouais blanc). Znali smo i da je portugizer nastao ukrštanjem neke nepoznate sorte i zelenog silvanca. Falilo je samo da utvrdimo ko je misteriozni drugi roditelj. Otkriće drugog roditelja frankovke i portugizera je pomoglo da se potvrdi njihova bliskost a ujedno i utvrdi mesto njihovog nastanka.
Razrešenje misterije je omogućeno zahvaljujući nedavnom otkriću crne sorte vinove loze "Blaue Zimmettraube"( u prevodu plavo cimetno grožđe). Ova sorta je pronađena u nemačkoj oblasti Rheinhessen pre nekoliko godina. Naučnicima je zapala za oko nepoznata pozna sorta sa tamno plavim bobicama koje su grupisane u rastresit grozd. Ista vrsta grožđa je utvrđena da postoji i u italijanskoj oblasti Friuli, gde je poznata pod imenom Sbulzina. Pošto Blaue Zimmettraube ima funkcionalno ženske cvetove , u 19. veku su je obično sadili u vinogradima zajedno sa sortama zeleni silvanac i belina. Naučnici su odmah odbacili mogućnost da blaue zimmettraume potiče iz Austrije jer na tlu Austrije nije zabeležena ova sorta, a takođe do 1800. godine, Austrija i nije poznavala proizvodnju crvenog vina. Zato su svi tragovi upućivali da je kolevka frankovke i portugizera u Donjoj Štajerskoj, odnosno Sloveniji. Time su definitivno odbačene teorije da portugizer potiče iz Portugala, a da frankovka potiče iz Dalmacije, Francuske ili Donje Austrije.
Žoze Vujamoz, genetičar i koautor knjige Wine Grapes, je na primeru genetskog profila sorte furmint pokazao i vezu između furminta i prokupca, zahvaljujući zajedničkom roditelju, odnosno rumunskoj sorti vinove loze alba imputotato (poznata i kao bisetta).
Istraživanja genoma u cilju identifikacije vinove loze su trenutno unela revoluciju u vinogradarstvu i vinarstvu i dobro je da se i na Balkanu sprovode istraživanja koja skidaju velove tajni sa balkanskih sorti vinove loze. Trenutno se i u Srbiji sprovodi istraživanje genetskog diverziteta domaćih sorti vinove loze u saradnji sa naučnicima iz Italije, pa možemo očekivati još zanimljivih rezultata koji će nam približiti vinsku prošlost Srbije i balkanskih zemalja.
Crnogorski naučnici su pokazali da i na Balkanu pratimo najnovije svetske trendove u nauci. U sklopu velikog projekta na temu Genetskog diverziteta vinove loze, tim istraživača iz Crne Gore i Španije pod vođstvom Vesne Maraš je obišao vinograde širom zemlje i prikupio više od 500 uzoraka divlje i kultivisane vinove loze iz starih vinograda starosti od 50 do 300 godina.
Studija je pokazala epohalne rezultate za razumevanje sortimenta vinove loze u Crnoj Gori i na Balkanu. Najveće otkriće je razjašnjenje značaja kratošije. Do sada je bilo široko zastupljeno mišljenje u naučnim krugovima da zinfandel (odnosno primitivo u južnoj Italiji) potiče iz Dalmacije. Međutim, dobijeni nalazi ukazuju na izuzetan diverzitet sorte u Crnoj Gori. Pronađeno je 17 različitih biotipova kratošije u svim vinogradarskim regijama. Istraživanje je takođe pokazalo da je kratošija roditelj brojnim crnogorskim sortama vinove loze: vranac, crna tomba, raćeška, crni krstač, crna plavina, žitkovina i brojne sorte koje nemaju svoje ime. Do sada je nauka znala da je tribidrag/kratošija roditelj isključivo hrvatskim sortama vinove loze kao što su plavac mali, grk i crljenak crni.
Ako govorimo o prisustvu kratošije u crnogorskim vinogradima, istraživanje je utvrdilo da u 50% crnogorskih vinograda nalazimo kratošiju (u prošlosti se kratošija sadila najčešće zajedno sa vrancem). Prezentovani nalazi menjaju trenutno poimanje da je poreklo zinfandela isključivo u Hrvatskoj. Statut grada Budve (1423-1431) je najstariji pisani dokument koji sadrži 20 poglavlja posvećenih vinogradarstvu, vinovoj lozi i vinu, što svedoči o značaju vinove loze i proizvodnje vina u svakodnevnom životu stanovnika srednjevekovnog grada Budve. Poglavlje 261 je u celosti posvećeno vinogradima kratošije i to se može smatrati najranijim pominjanjem kratošije/zinfandela u pisanim izvorima.
Stjepan Bulić u svojoj knjizi "Dalmatinska ampelografija" (1949) navodi da se Kratošija takođe zove i Gratošija, Grakošija ili Kratkošija. Ova sorta se može naći u vinogradima u sledećim opštinama: Grbalj, Luštica, Krtole, Kotor, Paštrovići, Prčanj, Tivat i Herceg Novi (sve one se nalaze na teritoriji Crne Gore) "odakle je po svoj prilici došla u Dalmaciju."
Akademik M. Ulićević piše 1966. godine da je kratošija glavna i najstarija crnogorska sorta vinove loze prisutna u svim vinogradima u Crnoj Gori. On je takođe bio prvi naučnik koji je posumnjao da bi kalifornijski zinfandel mogao biti identičan kratošiji.
Istraživanje nedvosmisleno ukazuje da su za genetsku raznovrsnost crnogorskih sorti vinove loze najznačajnije kratošija i razaklija. Ispostavilo se da je od razaklije nastalo 15 sorti vinove loze, dok je od kratošije nastalo 12 sorti vinove loze. Međutim, jedan od nalaza je važan i za sortu vranac. Utvrđeno je da su roditelji vranca kratošija i sorta koja se naziva duljenga (MNE326) čiji uzorak je nađen u ampelografskoj kolekciji. Od značaja je i podatak da su se među uzorkovanim primercima vinove loze koji su korišćeni u istraživanju našla i 3 primerka prokupca sa teritorije Crne Gore.
Teškoće naučnika da dođu do istine o poreklu balkanskih sorti vinove loze najbolje ilustruje primer ružice. Sorta ružica je pronađena u uzorku iz crnogorskih vinograda (Ružica IV i ružica VI). Međutim, istraživanje je pokazalo da crnogorska ružica nije isto što i srpska ružica. Poznato je da u Srbiji sortu kevedinka takođe nazivaju ružica. Međutim, crnogorski i španski naučnici su utvrdili da je ružica u Crnoj Gori u stvari sasvim druga sorta, koja nam je bliže poznata kao crvena slankamenka u Srbiji, odnosno pamid u Bugarskoj.
Erika Maul sa Julius Kühn Instituta, Saveznog instituta za istraživanja u domenu razmnožavanja biljaka Geilweilerhof u Sibeldingenu je predstavila rezultate istraživanja kojim su napokon razrešeni poreklo frankovke i portugizera. Već od ranije se pretpostavljalo da su portugizer i frankovka genetski bliski. Znali smo da je frankovka nastala ukrštanjem neke nepoznate sorte i beline (gouais blanc). Znali smo i da je portugizer nastao ukrštanjem neke nepoznate sorte i zelenog silvanca. Falilo je samo da utvrdimo ko je misteriozni drugi roditelj. Otkriće drugog roditelja frankovke i portugizera je pomoglo da se potvrdi njihova bliskost a ujedno i utvrdi mesto njihovog nastanka.
Razrešenje misterije je omogućeno zahvaljujući nedavnom otkriću crne sorte vinove loze "Blaue Zimmettraube"( u prevodu plavo cimetno grožđe). Ova sorta je pronađena u nemačkoj oblasti Rheinhessen pre nekoliko godina. Naučnicima je zapala za oko nepoznata pozna sorta sa tamno plavim bobicama koje su grupisane u rastresit grozd. Ista vrsta grožđa je utvrđena da postoji i u italijanskoj oblasti Friuli, gde je poznata pod imenom Sbulzina. Pošto Blaue Zimmettraube ima funkcionalno ženske cvetove , u 19. veku su je obično sadili u vinogradima zajedno sa sortama zeleni silvanac i belina. Naučnici su odmah odbacili mogućnost da blaue zimmettraume potiče iz Austrije jer na tlu Austrije nije zabeležena ova sorta, a takođe do 1800. godine, Austrija i nije poznavala proizvodnju crvenog vina. Zato su svi tragovi upućivali da je kolevka frankovke i portugizera u Donjoj Štajerskoj, odnosno Sloveniji. Time su definitivno odbačene teorije da portugizer potiče iz Portugala, a da frankovka potiče iz Dalmacije, Francuske ili Donje Austrije.
Žoze Vujamoz, genetičar i koautor knjige Wine Grapes, je na primeru genetskog profila sorte furmint pokazao i vezu između furminta i prokupca, zahvaljujući zajedničkom roditelju, odnosno rumunskoj sorti vinove loze alba imputotato (poznata i kao bisetta).
Istraživanja genoma u cilju identifikacije vinove loze su trenutno unela revoluciju u vinogradarstvu i vinarstvu i dobro je da se i na Balkanu sprovode istraživanja koja skidaju velove tajni sa balkanskih sorti vinove loze. Trenutno se i u Srbiji sprovodi istraživanje genetskog diverziteta domaćih sorti vinove loze u saradnji sa naučnicima iz Italije, pa možemo očekivati još zanimljivih rezultata koji će nam približiti vinsku prošlost Srbije i balkanskih zemalja.
